नवे हात

स्वतःमधील अस्वस्थता आणि निर्माण शिबिरात मिळणारी प्रेरणा यांच्या सहाय्याने आपल्यापैकी अनेक मित्रमैत्रिणी सामाजिक कामात पडतात. ‘सर्च’ ही निर्माणची पालक संस्था तर आहेच, शिवाय अनेक निर्माणी मित्रमैत्रिणींच्या सामाजिक कामाची सुरूवात सर्चमध्ये होते. सर्चमध्ये सध्या केदार आडकर (निर्माण ५), ऋतगंधा देशमुख, निखिल जोशी (दोघे निर्माण ४), ऐश्वर्या रेवाडकर (निर्माण ६) इ. मित्रमैत्रिणी कार्यरत असून प्रतीक वडमारे, ह्रषिकेश मुन्शी, निखिल आंबेकर (तिघेही निर्माण ६) नव्याने रुजू झाले आहेत.

प्रतीक वडमारे शिक्षणाने इंजिनिअर असून त्याने सर्चच्या मुक्तीपथ व्यसनमुक्ती केंद्रासोबत काम सुरू केले आहे. गडचिरोली जिल्ह्यातील बचतगटाच्या महिला, ३ आश्रमशाळा आणि ५० प्राथमिक व हायस्कूल शाळांमधील विद्यार्थी यांच्या तंबाखूमुक्ती उपक्रमात त्याचा सहभाग असणार आहे. प्रतीकने हे आव्हान का स्वीकारले याविषयी बोलताना तो म्हणाला, “६.१ अ शिबिरातले नायनांचे ‘स्वधर्मा’वरचे सत्र विशेष भावले. मी अशा वर्गातून येतो की ज्यांना पिढ्यानपिढ्या दाबलं गेलं आहे. त्यामुळे त्यांच्या समस्यांवर काम  करणे हा माझा स्वधर्मच आहे. मात्र मला विशिष्ट जातींसाठी काम करायचे नाही आहे. मागासवर्गीय धनिकानेही गरीबांचे शोषण केलेले मला नको आहे. आज आर्थिक परिस्थिती ही शोषणाला जास्त कारणीभूत आहे असे मला वाटते. त्यामुळे मला गरीबीवर काम करायचे आहे. गरीबीला कारणीभूत ठरणारा एक घटक म्हणजे व्यसन. व्यसनमुक्तीचे काम हे काही प्रमाणात गरीबी निर्मूलनाचेही काम आहे. तसेच हे काम करताना मला गरीबी जवळून समजून घेण्याची संधी मिळेल.”

हृषीकेश मुन्शी शिक्षणाने डॉक्टर असून त्याने सर्चच्या मां दंतेश्वरी फिरत्या दवाखान्यात वैद्यकीय अधिकाऱ्याची जबाबदारी स्वीकारली आहे. या दवाखान्याच्या माध्यमातून तो ४८ आदिवासी गावे आणि ३ आश्रमशाळा यांना आरोग्यसेवा देत आहे. आपला निर्णय व कामाविषयी बोलताना हृषीकेश म्हणाला, “MBBS नंतर PG preparation साठी घालवलेल्या एक वर्षानंतर पदरी पडलेली निराशा, मी डॉक्टर असून समाजासाठी काहीच करत नाही ही हतबलता, Public Health बद्दल जिज्ञासा, शिबिरात संचारलेला उत्साह कायम ठेवण्याची धडपड आणि अम्मा-नायनांच्या सानिध्यात राहण्याची इच्छा मला शोधग्रामला घेवून आली.

इथला आदिवासी माणूस महाराष्ट्रातील इतर ग्रामीण भागातील लोकांपेक्षा कसा वेगळा आहे हे समजून घेतो आहे. मलेरियाने फणफणलेल्या ३ महिन्याच्या बाळापासून ५८६ mg/dl शुगर असूनही अतिशय नॉर्मल असणाऱ्या म्हाताऱ्यापर्यंत खूप काही बघतो आहे. शिकतो आहे. माझ्यातल्या डॉक्टर जितका समृद्ध होत आहे त्यापेक्षा अनेक पटीने मी माणूस म्हणून समृद्ध होतो आहे.”

निखिल आंबेकर CS शिकत असून त्याने सर्च मध्ये Accountant and Administrative Assistant म्हणून काम सुरू केलं आहे.सर्चचं basic accounting करणं, bank vouchers बनवणं, मेस आणि गाड्यांच्या खर्चाचं accounting आणि management करणं, bank recreation, bill approvals, online stock, ledgering, सर्च व बँकांमधील पत्रव्यवहार इ. जबाबदाऱ्या तो सांभाळतो. शिवाय मोकळ्या वेळेत सोशल ऑलिम्पियाडच्या सर्चमधील मुलांच्या टीमसोबत काम करतो. आपला निर्णय व शिक्षण याबद्दल बोलताना तो म्हणाला, “CS ची दुसरी लेव्हल पास झाल्यानंतर articleship साठी मी Purti Power and Sugar Ltd. मध्ये १८ महिने काम केलं. तिथे मला खूप शिकता आलं. मात्र माझ्या कामाचा social relevance मला कळत नव्हता. निर्माण शिबिरानंतर आयुष्याबद्दल नवे दृष्टीकोन समजले, स्पष्टता वाढली व मी काही काळ NGOs मध्ये काम करायचं ठरवलं.

इथे मला accounting आणि finance बद्दल नवे बारकावे समजत आहेत. एक NGO कशा प्रकारे काम करते हे हळूहळू समजत आहे. काम करताना माझ्याच strengths लक्षात येत आहेत. उदा. व्यवस्थापन, financial structuring, लहान मुलांसोबत मिसळून काम करता येणं इ.”

प्रतीक, हृषीकेश  व निखिलला शुभेच्छा!